اضطراب جدایی در کودکان

تشخیص اختلال اضطراب و جدایی

دکتر علائم و نشانه‌های اختلال اضطراب جدایی را در کودک شما بررسی می‌کند. اگر این علائم وجود داشت، دکتر سابقه‌ی بیماری کودک شما را بررسی می‌کند و تمرین‌های فیزیکی به آن‌ها می‌دهد. اگر چه هیچ تست آزمایشگاهی برای تشخیص اختلال اضطراب جدایی وجود ندارد، اما دکتر ممکن است از آزمایش‌های مختلفی مثل آزمایش خون و سایر ارزیابی‌های آزمایشگاهی استفاده کند تا بیماری فیزیکی یا عوارض جانبی داروها را به عنوان علت علائم بررسی کند.

اگر نشانه‌ای از بیماری فیزیکی وجود نداشته باشد، دکتر کودک شما را به روانکاو یا روانشناس کودک ارجاع می‌دهد که متخصص فعالیت در حوزه‌ی تشخیص و درمان بیماری‌های روانی در کودکان و نوجوانان است. روانکاوان و روانشناسان از مصاحبه‌ها و ابزارهای بررسی مختلفی برای ارزیابی اختلال روانی در کودکان استفاده می‌کند. دکتر براساس گزارشاتی که از علائم کودک دارد و مشاهده‌ی ایده‌ و رفتارهای کودک، مشکل او را تشخیص می‌دهد.

درمان اختلال اضطراب جدایی

در بیشتر کودکانی که اختلال اضطراب جدایی دارند، نیازی به دارو درمانی نیست. در موارد جدی‌تر زمانی که کودک به هیچ وجه حاضر نیست به مدرسه برود، دارو درمانی لازم است. اهداف درمان شامل کاهش اضطراب در کودکان، تقویت احساس امنیت در کودک و پرستار و آگاهی کودک و خانواده نسبت به نیاز طبیعی به جدایی است. درمان‌هایی که می‌توان برای مقابله با اختلال اضطراب جدایی انجام داد شامل موارد زیر است:

• رفتاردرمانی شناختی

رفتاردرمانی شناختی که تحت عنوان صحبت درمانی هم شناخته می‌شود، اصلی‌ترین شکل درمان در اختلال اضطراب جدایی است. تمرکز اصلی در این درمان کمک به کودک برای کنار آمدن با جدایی از پرستار است بدون این که دچار استرس یا اختلال در عملکرد شود. این درمان سعی می‌کند بر تغییر تفکر (شناخت) کودک کار کند تا رفتار کودک مناسب‌تر شود. خانواده درمانی هم نکاتی درمورد اختلال و نحوه کمک اعضای خانواده در مواقع بروز دوره‌های اضطراب ارائه می‌دهد.

• دارو

داروهای ضد افسردگی یا ضد اضطراب در موارد حاد اختلال اضطراب جدایی استفاده می‌شود.

• مداخله‌ی مدرسه

مشاورهای سلامت روانی که در مدرسه‌ی کودک شما حضور دارند می‌توانند درمان‌هایی برای مدیریت علائم اختلال اضطراب جدایی ارائه دهند.

• نقش والدین

با تراپیست کودک خود صحبت کنید تا درک بهتری از تاثیر اختلال اضطراب جدایی در طول روز بر کودک به دست آورید. حتما برنامه‌ی مرتبی برای جلسه‌های تراپی کودک خود داشته باشید. درمان منظم نتایج بهتری به دنبال خواهد داشت. دریابید که چه موارد علائم اضطراب کودک شما را فعال می‌کند، و تکنیک‌های تراپی برای کمک به کودک خود در کنترل احساساتش در خانه یا مدرسه به کار بگیرید.

نکاتی درخصوص اضطراب جدایی

برای شروع، در فواصل کوتاه جدایی را تمرین کنید

برای مثال می‌توانید کودک را به شخص دیگری در خانه بسپارید و خودتان به خرید کوتاهی بروید. کودک را به کسانی بسپارید که خوب می‌شناسدش تا به این ترتیب در غیاب شما هم احساس راحتی و امنیت داشته باشد. به تدریج آن‌ها را برای بازه‌های زمانی طولانی‌تری تنها بگذارید و آن‌ها را محیط‌های ناآشناتر بگذارید.

درباره‌ی کاری که در ادامه با هم انجام خواهید داد صحبت کنید

راجع به کاری که قرار است وقتی دوباره کودکتان را ببینید انجام دهید حرف بزنید. برای مثال می‌توانید بگویید: «وقتی مامان برگرده، باهم می‌ریم فروشگاه تا برای شام غذا بگیریم.»

چیز آرامش‌بخشی به کودک خود بدهید

وقتی کودک در نبود شما شئی داشته باشد که یادآور شماست احساس آرامش می‌کند، شالی که بوی شما را می‌دهد یا اسباب بازی مورد علاقه‌ی شما. این کار وقتی از شما دور هستند به آن‌ها احساس اطمینان می‌دهد.

در یک زمان مثبت خداحافظی کنید

وقتی کودک خود را ترک می‌کنید هر چقدر هم که احساس ناراحتی یا نگرانی دارید، لبخند بزنید و با اعتماد به نفس و خوشحالی خداحافظی کنید. در غیر این صورت آن‌ها تنش شما را در خود درونی می‌کنند. اگر کودک شما تجربه‌ی خداحافظی و بعد بازگشت شادمانه به یک دیگر را تجربه کند، درس مهمی در زندگی گرفته است.

جلوگیری از اختلال اضطراب جدایی

راه مشخصی برای جلوگیری از اختلال اضطراب جدایی وجود ندارد، اما شناخت سریع علائم می‌تواند استرس را کاهش دهد و از مشکلاتی که منجر به مدرسه نرفتن می‌شود جلوگیری کند. به علاوه تاکید بر استقلال و عزت نفس کودک از طریق حمایت و تحسین او ممکن است جلوی اضطراب در آینده را بگیرد.

چطور اضطراب جدایی کودکتان را کاهش دهید؟

اختلال اضطراب جدایی به نحو گسترده‌ای در میان کودکان وجود دارد. برخی از کودکان زمانی که مادر از دید آن‌ها خارج می‌شود، گریه‌های بسیار شدیدی می‌کنند اما سایر کودکان اضطراب جدایی مقطعی در زمان مهدکودک یا در دوران نوپایی از خود نشان می‌دهند.

نکته‌ی برون رفت از اضطراب جدایی، آمادگی، انتقال سریع و روند زمان است. می‌دانم که والدین هم به اندازه‌ی کودکان در هنگام ترک کردن رنج می‌کشند. اگر چه اغلب ما به یاد می‌آوریم که کودک کمی پس از ترک ما، دست از گریه کردن برداشت، اما چقدر به خودمان می‌گوییم که داریم اشتباه می‌کنیم.

به عنوان والدین کارمند، اضطراب جدایی سوالاتی برای من ایجاد کرد. اگر چه این کار یک رفتار نرمال است اما برای بسیاری از ما هیچ وقت حل نمی‌شود.

در ادامه نگاتی را مطرح می‌کنم که می‌تواند تاثیر مثبتی بر رشد روند انتقال داشته باشد.

تربیت کودک، تقویت اعتماد به نفس، افزایش تاب آوری، پرورش خلاقیت و غلبه بر اضطراب جدایی تنها 4 مورد از دستاوردهای متعدد و قابل توجه بهترین کارگاه کودک و مادر در غرب تهران هستند.

نکاتی درباره‌ی اضطراب جدایی

• نوزادان: اضطراب جدایی زمانی ایجاد می‌شود که کودک درکی از حضور اشیا و ابژه‌های بیرونی به دست می‌آورد. وقتی کودک شما درمی‌یابد رفته‌اید، درک آن ممکن است برایش سخت باشد. اگرچه برخی از کودکان بین 4 تا 5 ماهگی درک از حضور اشیا و اضطراب جدایی را نشان می‌دهند اما بیشتر بچه‌ها در 9 ماهگی به این مرحله می‌رسند. اثر جدایی زمانی که نوزاد شما گرسنه، خسته یا ناراحت است بسیار بیشتر است. اگر روز سختی است سعی کنید سپردن کودک را خیلی سریع و روتین انجام دهید.
• نوپایان: بسیاری از نوپایان اضطراب جدایی را در نوزادی نشان نمی‌دهند و چالش‌ها از 15 یا 18 ماهگی شروع می‌شود. جدایی زمانی که کودک گرسنه، خسته یا بیمار است سخت‌تر است. هر چقدر کودکان در زمان نوپایی استقلال خود را تقویت کنند، احتمالا درک بیشتری از جدایی دارند. به همین خاطر رفتارهای آن‌ها ممکن است همراه با گریه‌های شدیدی باشد که نمی‌توان آن را متوقف کرد.
• مهد کودکی‌ها: زمانی که کودکان به 3 سالگی می‌رسند، دقیق‌تر تاثیر اضطرابشان روی ما را درک می‌کنند. این بدان معنا نیست که کودکان استرس ندارند، بلکه به این معناست که دنبال رقابتند. باید خوددار باشید و به خاطر گریه و زاری کودک به اتاق برنگردید و برنامه‌ی خود را به خاطر اضطراب جدایی کنسل نکنید. توضیحات، سخت کوشی و ثبات شما در بازگشت وقتی می‌گویید باید این کار را کنید کلید اصلی است.

چطور از اضطراب جدایی نجات پیدا کنید

1. برنامه‌ای برای خداحافظی سریع بسازید

با کودک خداحافظی کنید و برایش دست تکان دهید، چند بار او را ببوسید پتو یا اسباب بازی مخصوصی برای او فراهم کنید، خداحافظی را برای او کوتاه و شیرین کنید. اگر شما مکث کنید، زمان گذار هم مکث می‌کند. اضطراب هم درنگ می‌کند.

2. مقاوم باش

سعی کنید این کار را هر موقع که می‌خواهید کودک را ترک کنید انجام دهید. یک روتین می‌تواند شکستن قبل را کاهش دهد و به شما اجازه دهد همزمان به استقلال خودش و شما اعتماد کند.

3. توجه کردن

وقت جدایی، تمام توجه و عشق خود را به کودکتان نشان دهید. سپس علی رغم گریه و زاری او برای ماندن سریع با او خداحافظی کنید.

4. روی قول خود بمانید

وقتی شما روی قول خود مبنی بر بازگشتن می‌مانید، اعتماد و استقلال را در کودک خود پرورش می‌دهید. بزرگ‌ترین اشتباهی که در زندگی کردم این بود که برای دیدن پسرم بعد از یک انتقال سخت به کلاس برگشتم. دلم برای او تنگ شده بود ولی با این کار نه تنها اضطراب جدایی را در خود افزایش دادم بلکه مجبور شدیم روند را از ابتدا آغاز کنیم. وقتی برای بار دوم او را ترک کردم، تقریبا چیزی شبیه به فاجعه در حال وقوع بود.

5. به شکل خاص و به شیوه‌ی کودکانه صحبت کنید

وقتی راجع به بازگشت خودتان حرف می‌زنید، جزئیاتی ارائه دهید که کودک شما متوجه می‌شود. اگر می‌دانید ساعت 3 برمی‌گردید، با زمان خودشان به او بگویید؛ برای مثال بگویید «من بعد از ساعت استراحت و قبل از زمان اسنک بعدازظهر برمی‌گردم.» در واقع زمان را به شکلی که آن‌ها می‌فهمند توضیح دهید. یا مثلا زمان برگشت از یک سفر کاری را با خواب توضیح دهید. مثلا به جای این که بگویید 3 روز دیگر برمی‌گردید، بگویید بعد از این که سه شب خوابیدی برمی‌گردم.

6. جدا بودن را تمرین کنید

کودکان را در زمان‌های مشخصی به خانه‌ی پدربزرگ و مادربزرگ ببرید، به دوستان و خانواده اجازه دهید تا آخر هفته‌ها از کودک شما مراقبت کنند. به کودک اجازه دهید فرصت و تجربه‌ی آماده شدن برای نبود شما را به دست آورد.

به ندرت پیش می‌آید که اضطراب جدایی بعد از دوران مهد کودک به صورت مداوم ادامه پیدا کند. اگر نگرانید که کودک شما به نبودن شما عادت نمی‌کند، با یک مشاور صحبت کنید. مشاور شما در حمایت از خانواده در چنین شرایطی کمک می‌کند و کمک می‌کند پریشانی خود را آرام کنید و برنامه‌ای برای دوتایتان بریزید.

نتیجه‌گیری درمورد اختلال اضطراب جدایی

بیشتر کودکانی که اختلال اضطراب جدایی دارند به مرور زمان بهتر می‌شوند هر چند که علائم آن‌ها به ویژه در زمان‌های استرس‌زا تا سال‌ها برمی‌گردد. اگر درمان زود شروع شود و کل خانواده درگیر فرآیند درمان باشند احتمالا موفق‌آمیزتر خواهد بود.