نشانه‌های گرسنگی نوزاد
نوزادان وقتی به دنیا می‌آیند هیچ راهنمایی برای بزرگ کردنشان وجود ندارد و گاهی رفع کردن مشکلاتشان مثل حل کردن کد مورس است. یکی از اصلی‌ترین سوالات در هفته‌های اول تولد این است که نشانه‌ی گرسنگی کودک چیست؟ آیا ناله‌ی کودک در خواب نشانه‌ی گرسنگی است؟ یا مشت گره کرده نوزاد روی دهانش نشانه گرسنگی است یا فقط یکی از مجموعه حرکاتی است که کودک در ابتدای تولد یاد می‌گیرد؟ در این مقاله به نشانه‌های گرسنگی نوزاد خواهیم پرداخت.
نگرانی‌ها نسبت به تعداد دفعات شیر دادن به نوزاد، کافی بودن مقدار شیر و مواردی از این دست بار سنگینی بر دوش والدین است. لازمه‌ی واکنش مناسب به این نگرانی‌ها، مشاهده دقیق و اعتماد به نفس در فرزندپروری است. بنابراین در مسیر فرزندپروری لازم است این پیام‌های خاموش (مکیدن، گریه‌های ناگهانی یا …) را به راه حل‌هایی برای رفع نیاز کودک تبدیل کنید.
در این مقاله به شما می‌گوییم که چطور بین گرسنگی و سایر نیازهای کودک تمایز قائل شوید.
علم پشت نشانه‌های گرسنگی نوزاد؛ چرا فهمیدن سریع اهمیت دارد؟
ممکن است برای شما سوال باشد که چرا انقدر روی شناسایی نشانه‌های گرسنگی نوزاد تاکید می‌شود و اصلا چه اهمیتی دارد؟ نوزادان ارتباط غیرکلامی دارند. آن‌ها پیش از آن که بتوانند کلمات را ادا کنند از طریق ریزسیگنال‌هایی که به صورت تاریخی در بدن انسان قرار دارد واکنش نشان می‌دهند. پاسخ به موقع و مناسب به این سیگنال‌ها، روند رشد عصبی کودک را بهبود می‌بخشد. شناسایی نشانه‌های گرسنگی باعث وزن ثابت‌تر، استرس کمتر و ایجاد رابطه بهتر بین کودک و مراقبش می‌شود.
این درک سریع نیازهای کودک می‌تواند روی تعادل هورمونی کودک هم تاثیر بگذارد. نوزادی که به مرحله گریه دیوانه‌وار نمی‌رسد در هضم غذا عملکرد بهتری دارد، گلوکز پایدارتری دارد و ارتباط بهتری با مادر (یا کسی که از او مراقبت می‌کند) دارد. تا به حال متوجه شده‌اید که وقتی کودک کاز چرت بیدار می‌شود، دستش را به سمت دهانش می‌برد؟ این یکی از همان نشانه‌ها است که اگر زود متوجه آن بشوید می‌توانید فرزندپروری موفق‌تری داشته باشید.
رمزگشایی لایه‌ها: نشانه‌های زودهنگام و دیگرهنگام گرسنگی
نشانه‌های اولیه گرسنگی: زمزمه‌های کوتاه قبل از طوفان
شناسایی نشانه‌های اولیه مثل مکیدن، یا زبان زدن به لپ، بی‌قراری کم می‌تواند از وقوع طوفان جلوگیری کند. نشانه‌ای مثل زبان زدن به لپ فقط یک حرکت بامزه نیست. در واقع این حرکت یک پاسخ عصبی به گرسنگی و نیاز به غذا است. یکی دیگر از نشانه‌ها مشت کردن دست و مکیدن آن است. در این حالت شما می‌توانید به راحتی و به دور از عجله به کودک شیر دهید. اهمیت این مسئله چیست؟ این نشانه‌های اولیه در واقع به ما می‌گوید که کودک هنوز آرام است. آنزیم‌های بزاق دهان کودک در این مرحله بسیار فعال است.
نشانه‌های گرسنگی فعال: زمان واکنش نشان دادن
اگر به نشانه‌های اولیه بی‌توجه باشید، زبان بدن کودک وارد فاز تنش می‌شود. حرکت بازو و پای کودک بیشتر می‌شود، ناله‌ی کودک تا حدی افزایش پیدا می‌کند و گریه‌های آرام شروع می‌شود. نشانه‌ی دیگر این است که نوزاد هر چیزی که در دسترسش هست را می‌مکد مثلا پتو، یقه لباس و … . متخصصان کودکان اغلب این مرحله از تغذیه را «پنجره شیر دادن» -به تعویق انداختن این بازه نوزاد را وارد وضعیت استرسی می‌کند و برای وعده غذایی بعدی بهانه‌گیرتر می‌کند.
نشانه‌های دیرهنگام گرسنگی: مرحله آژیر قرمز
اگر به نشانه‌هایی که پیشتر گفتیم توجه نشود، ممکن است کودک شروع به گریه‌های شدیدی بکند. این گریه‌ها همراه با حرکت دست و پا به صورت شدید و گونه‌های سرخ است. در این مرحله هورمون‌های استرس تشدید می‌شود (ترشح هورمون استرس نه تنها برای نوزاد که برای والدین هم اتفاق می‌افتد). در این مرحله شیر دادن و آرام کردن نوزاد سخت‌تر می‌شود. شیر دادن در این وضعیت ممکن است روی روند وزن‌گیری کودک تاثیر بگذارد و نوزاد پس از شیر خوردن علائمی مانند قولنج را پیدا کند.
تشخیص گرسنگی و سایر نیازهای نوزاد: نشانه‌های رفتاری اصلی
اگر هر گریه فقط نشانه یکی از نیازهای کودک بود، فرزندپروری بسیار راحت می‌شد. اما نوزاد به خاطر عوض کردن پوشک، گرما، خواب یا حتی خالی کردن خودش گریه می‌کند. اما چطور متخصصان، پرستاران، یا کسانی که وظایف مراقبت از نوزاد را دارند این نشانه‌ها را تشخیص می‌دهند؟ اگر دنبال نشانه‌هایی هستید که مختص گرسنگی کودک است باید بگویم که بردن دست به سمت دهان، لیس زدن لب، تولید صدای مکیدن و یک صدای آرام اما مداوم از نشانه‌های اصلی است. در مقابل اما خستگی و بی‌قراری زمانی که این نشانه‌ها وجود ندارد می‌تواند نشانه مشکل دیگری باشد. مثلا پوشک تنگ، خستگی یا گرما و سرما. هر چند اگر شک دارید که کودک گرسنه است یا نه می‌توانید امتحان کنید، اگر کودک شروع به شیر خوردن کرد یعنی گرسنه بوده است.
نکته: محققان معتقدند شیر دادن واکنشی (یعنی زمانی که احساس می‌کنیم نوزاد گرسنه است و خارج از روتین به او شیر می‌دهیم) الگو و برنامه شیر خوردن نوزاد را به هم نمی‌ریزد.
واکنش موثر: استراتژی‌های قدم به قدم
- شناسایی و واکنش مناسب: اگر کودک را در وضعیت مکیدن دیدید؟ سریع و بدون معطلی به او شیر بدهید.
- محیط شیر دادن مناسب: محیط آرام با نور کم، باعث می‌شود کودک دچار حواس‌پرتی نشود. تحقیقاتی که روی سیستم عصبی انجام می‌شود نشان می‌دهد که وقتی محرک‌های خارجی به حداقل می‌رسند، نوزاد بهتر سینه را برای شیر خوردن می‌گیرد.
- روش شیردهی اهمیت دارد: فرقی ندارد به نوزاد خود شیر خشک می‌دهید یا شیر خودتان را، باید نوزاد را در زاویه‌ی درستی قرار دهید تا نوک پستان به خوبی در دهان نوزاد قرار بگیرد. به این شکل نوزاد بهتر شیر می‌خورد و دچار کولیک نمی‌شود.
- نشانه‌های سیری-در این مرحله شیر دادن را متوقف کنید: به حرکات نوزاد دقت کنید اگر از شیر خوردن دست می‌کشد، سرش را برمی‌گرداند و علاقه‌ای به مکیدن ندارد، یعنی باید شیر دادن را متوقف کنید.
- مراقبت پس از شیر دادن: پس از شیر دادن به نوزاد باید آروغ او را بگیرید و کمی نوازشش کنید، این کار نه تنها ناراحتی را کاهش می‌دهد بلکه به حس امنیت و رضایت در نوزاد نیز کمک می‌کند.
شیر دادن: واکنش مناسب به نشانه‌ها
طبق نظر کارشناسان و متخصصان شیردهی، نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند معمولا نشانه‌های اولیه گرسنگی را بهتر نشان می‌دهند. همچنین زمانی که احساس سیری می‌کنند از سینه مادر جدا می‌شوند.
همچنین نوزاد ممکن است در بازه‌های زمانی کوتاه اما متعدد شیر بخورد. این مسئله به خاطر ظرفیت کم و محدود معده نوزاد است. شیر دادن به نوزاد زمانی که تازه از خواب بیدار می‌شود، شیر مادر را افزایش می‌دهد و احتمال انسداد مجاری شیر را کاهش می‌دهد. این کار هم از نظر جسمی و هم هورمونی برای مادر و کودک مفید است.
شیر خشک: به ریتم کودک احترام بگذارید
شیر خشک معمولا راحت‌تر است چرا که کنترل مستقیم روی جریان شیر هست. با این وجود والدین همچنان باید روی نشانه‌های گرسنگی نوزاد توجه کنند و صرفا طبق یک برنامه خاص غذایی به کودک غذا ندهند. حواستان به مکیدن‌های آرام، چرخش سر یا کنار گذاشتن شیشه شیر باشد. بنابراین نباید از نوزاد انتظار داشته باید همیشه شیشه شیرش را کامل بخورد. اجبار به خوردن در نوزاد عواقب منفی دارد.
سیری: شناسایی نشانه‌های رضایت نوزاد
چطور می‌توان متوجه شد که نوزاد کاملا سیر شده است. لب‌های بسته، چرخاندن سر، بی‌قراری، کنار زدن سینه یا شیشه، یا آرام گرفتن نوزاد نشانه‌های سیری اوست. نوزادان وقتی سیر می‌شوند مشت خود را باز می‌کنند، با محیط اطرافشان ارتباط بهتری برقرار می‌کنند.
فراتر از روتین: ایجاد تجربه‌های شیر دادن مثبت
- شیر دادن سریع و به موقع به نوزاد، رکن اصلی رشد مطمئن و ایمن نوزاد است.
- روتین شیردهی بله، اما با انعطاف‌پذیری: سعی کنید روتین شیردهی را براساس نیازهای خاص نوزادتان ایجاد کنید نه یک برنامه سفت و سخت.
- ارتباط مناسب: ارتباط چشمی، تشویق آرام نوزاد به شیر خوردن.
- هیچ وقت اجبار به شیر خوردن نداشته باشید: اگر گرسنگی نوزاد از بین رفت یا دیگر علاقه‌ای به شیر خوردن نداشت، او را مجبور نکنید، این کار باعث بدغذایی کودک می‌شود.
- راحتی نوزاد اهمیت دارد: صحبت کردن و نوازش کردن نوزاد موقع شیر دادن، این کار را تبدیل به یک کار چند منظوره می‌کنم و نه یک عمل تغذیه‌ای ساده.
شیر دادن مادر: سلامت مادر و کودک را بهبود می‌بخشد
مادرانی که به نوزادشان شیر می‌دهند باید تغذیه متعادل و آب کافی داشته باشند چرا که این دو مورد روی شیر مادر تاثیر می‌گذارد. استفاده از بالش شیردهی از نظر علمی بسیار توصیه شده و شیردهی را برای مادر و کودک راحت‌تر می‌کند. انجام ندادن این کارها می‌تواند باعث ورم پستان یا کاهش شیر شود.
تمایز میان خیال و واقعیت: اشتباهات در تشخیص گرسنگی نوزاد
- افسانه: گریه کردن بهترین نشانه گرسنگی است. تحقیقات نشان می‌دهد گریه کردن یکی از آخرین نشانه‌های گرسنگی است و قبل از گریه نوزاد علائمی مثل ناله یا مکیدن و … را از خود نشان می‌دهد.
- افسانه: هر مکیدنی نشانه گرسنگی است. برخی از نوزادان از مکیدن برای آرام کردن خودشان استفاده می‌کنند. به همین دلیل در زمان مکیدن باید دنبال نشانه‌های دیگر هم باشید.
- افسانه: داشتن یک برنامه غذایی منظم شما را از شناخت نشانه‌ها بی‌نیاز می‌کند. شواهد نشان می‌دهد هر کودک الگوی غذای خاص خود را دارد و برای جلوگیری از مشکلات در آینده باید طبق الگوی نوزاد پیش رفت.
چه زمانی نگران شیر خوردن نوزادم باشم؟
اگر نوزاد شما کمتر از 8 بار در روز شیر می‌خورد، بی‌حال به نظر می‌رسد، پوشکش همیشه خشک است و وزن نمی‌گیرد بهتر است با متخصص اطفال مشورت کنید. بالا آوردن مکرر، نفخ مداوم، یا عدم تمایل به شیر خوردن می‌تواند نشانه تغذیه بیش از حد باشد. مواردی مثل ناتوانی در گرفتن سینه توسط نوزاد بهتر است در ابتدای تولد و زیر نظر متخصصان این حوزه برطرف شود.
نکات کلیدی
- والدینی که می‌توانند نشانه‌های اولیه گرسنگی نوزاد را تشخیص دهند، می‌توانند شیردهی آرام‌تر و موثرتری را داشته باشند.
- بردن دست به سمت دهان و حرکت‌های آرام، نشانه‌های طلایی برای شیر دادن به نوزاد است تا نوزاد به درجه گریه شدید نرسد.
- هر نوزادی متفاوت است – روش‌های شیر دادن، خلق و خو و مرحله‌های مختلف رشد کودک می‌تواند الگوی شیر خوردن نوزاد را تغییر دهد.
- به سیری نوزاد احترام بگذارید چرا که این مسئله می‌تواند عادت‌های غذایی سالم را در نوزاد به وجود آورد و از مشکلات تغذیه‌ای رایج جلوگیری کند.
- در شرایط خاص حتما به پزشک مراجعه کنید.
سوالات متداول
1. چطور می‌توانم متوجه شوم نوزادم از گرسنگی بیدار شده یا صرفا از خواب پریده؟
پیشتر گفته شد، نوزاد زمان گرسنگی، علائمی از خود نشان می‌دهد. این علائم در شرایط دیگر وجود ندارد.
2. آیا ممکن است نوزاد بعد شیر خوردن مجددا علائمی گرسنگی نشان دهد؟
نوزادان به ویژه در ماه‌های اولیه تولد چنین نشانه‌هایی از خود نشان می‌دهند. اگر نوزاد شما درخواست شیر بیشتری دارد و در پایش قد و وزن هم شرایط نرمال دارد، به او شیر بدهید.
3. آیا نشانه‌های گرسنگی در نوزادانی که شیر مادر می‌خورند با نوزادانی که شیر خشک می‌خورند متفاوت است؟
بعضا تفاوت‌های جزئی در نشانه‌های گرسنگی نوزادانی که شیر مادر می‌خورند با نوزادانی که شیر خشک می‌خورند وجود دارد. نوزادانی که شیر مادر می‌خوردند معمولا نشانه‌های ملایم‌تری از گرسنگی از خود نشان می‌دهند.
