کودک بسیار حساس یا HSP
اگر کودک شما هم برای هر چیز کوچکی گریه می‌کند، احتمالا بسیار حساس است. در ادامه به راه‌های کنترل کودکانی که بیش از اندازه احساساتی هستند خواهیم پرداخت.
کودکان به مرور زمان یاد می‌گیرند احساساتشان را کنترل کنند، اما اگر کودک شما چه کوچک و چه بزرگ در هر موقعیتی گریه می‌کند، احتمالا مشکلی وجود دارد که باید آن را حل کنید.
کودکانی سریع شروع به گریه کردن می‌کنند، معمولا تحت عنوان کودکان حساس شناخته می‌شوند. اما خبر خوب اینجاست که حساس بودن خیلی هم مسئله‌ی بدی نیست.
روانشناسان می‌گویند کودکانی که حساس‌تر هستند معمولا دلسوزتر، آرام‌تر و خلاق‌تر هستند. با این وجود کودکانی که بسیار حساس هستند برای مدیریت احساساتشان نیاز به کمی راهنمایی بیشتر دارند. در ادامه به نکاتی که والدین کودکان حساس در برخورد با آن‌ها نیاز دارند را معرفی خواهیم کرد:
ارتباط میان گریه کردن به خاطر چیزهای کوچک و حساسیت بالا
بسته به سن کودک شما اگر آن‌ها به راحتی در هر موقعیتی شروع به گریه می‌کنند، می‌توان گفته که بسیار حساس هستند.
کودکان فوق العاده حساس (HSP) و سندروم حساسیت زیاد در دهه 1990 توسط الین آرون روانشناس کشف شد. گفته می‌شود بیش از 20% جمعیت با این مشکل درگیر هستند. این افراد محرک‌های خارجی و داخلی را عمیق‌تر از اکثر افراد حس می‌کنند.
آیا کودک شما هم بیش از اندازه حساس است؟
اگر احساس می‌کنید کودک شما کمتر از حالت نرمال گریه می‌کند یا نسبت به موضوعات نه چندان مهم بسیار حساسیت نشان می‌دهد، احتمالا کوک شما بسیار حساس است. تحقیقات نشان می‌دهد که کودکانی که بسیار حساس هستند در واقع مغز بسیار حساسی دارند که از زمان تولد با آن‌ها هست.
نشانه‌های کودک بسیار حساس
اگر چه معیارهای پزشکی مشخصی برای تشخیص کودک بسیار حساس نیست، اما موارد زیر می‌تواند نشانه‌هایی از کودک بسیار حساس باشد:
- کودک خیلی سریع مبهوت می‌شود
- از غافلگیر شدن خوششان نمی‌آید
- از برخورد لباس با بدن و پوستشان خوششان نمی‌آید
- نسبت به بوهای غیرعادی بسیار حساسند
- سوالات بسیاری می‌پرسند
- با تغییرات بزرگ راحت کنار نمی‌آیند
- وقتی غریبه‌ها نیستند راحت‌تر رفتار می‌کنند
حساس بودن به این معنا است که کودک احساسات را کمی عمیق‌تر دریافت می‌کند. این قابلیت هم می‌تواند برای والدین خسته کننده و در عین حال ارزشمند باشد.
کودکان حساس، گاهی نسبت به احساسات خودشان دلزده می‌شوند، اما نسبت به این که دیگران چه احساسی دارند بسیار حساس هستند و همین باعث می‌شود دوستان همدلی باشند.
سایر دلایل حساسیت زیاد در کودکان
باید در نظر داشته باشید که حتی کودکانی که زیاد اهل گریه کردن نیستند هم گاهی ممکن است درگیر این داستان شوند اما این بدان معنا نیست که کودک بسیار حساس است. گاهی این حساسیت به دلیل بروز تغییر اتفاق می‌افتد. اگر به تازگی جابجا شده باشید یا نوزاد جدیدی در خانه باشد، کودک بسیار حساس‌تر می‌شود.
موارد زیر می‌تواند باعث شود که کودک بیشتر از حد نرمال گریه کند:
- تغییرات متعدد در برنامه‌ی روزانه
- خواب ناکافی
- مواد غذایی ناکافی
- بیماری
- عفونت
- استرس
در نظر داشته باشید که حساسیت بالا گاهی با سایر اختلالات روانی و رفتارها اشتباه گرفته می‌شود، اما تمایزهای اساسی هم در آن وجود دارد، شناخت این تمایزها باعث می‌شود کودک خود را بهتر بشناسید.
برای مثال کودکان HSP و درونگرا هر دو نسبت به محرک‌های بیرونی حساس هستند اما درونگراها بیشتر تحت تاثیر موقعیت‌های اجتماعی قرار می‌گیرند و نسبت به صدا، نور، لباس ناراحت و محرک‌های حسی، حساس نیستند.
همچنین کودکان بسیار حساس ممکن است به اشتباه اوتیسم یا بیش فعال تشخیص داده شوند. اگر چه کودکانی که مبتلا به این اختلالات هستند معمولا رفتارهای یک کودک بسیار حساس را دارند اما، کودکی که چنین رفتاری دارد، لزوما مبتلا به این اختلالات نیست.
درونگراها و HSPها
اگرچه بین درونگرا بودن و بسیار حساس بودن همپوشانی وجود دارد اما این دو بسیار از هم متمایزند. کودکان درونگرا معمولا به راحتی توسط چیزهایی که برای HSPها محرک است، تحریک نمی‌شوند، چیزهایی مثل صدا و نور.
چطور به کودک بسیار حساس خود کمک کنم
اول از همه باید تشخیص دهید که کدک شما به دلیل حساسیت بالا گریه می‌کند و دلیلی غیر از این ندارد. با در نظر گرفتن این مورد می‌توانید کودک خود را از طریق راه‌های مختلف کمک کنید.
اول از همه تشخیص نشانه‌های حساسیت بالای کودک شما به شما اجازه می‌دهد استراتژی‌ها و تکنیک‌های تطبیق با شرایط را در نظر بگیرید و زندگی خودتان و آن‌ها را کمی راحت‌تر کنید.
روی جنبه‌های مثبت تمرکز کنید
سعی کنید از برچسب‌هایی مثل «بیش از حد حساس»، «خجالتی» یا «ساکت» دوری کنید و بیشتر روی کیفیت‌های مثبتی که ناشی از این حساسیت بالا است تمرکز کنید. مثلا می‌توانید دقت و حواس جمعی کودکتان را تحسین کنید. ترسیم نقاط قوت کودکتان به جای تمرکز بر ابعاد منفی می‌تواند به هر دوی شما کمک کند.
به آن‌ها کمک کنید احساساتشان را مدیریت کنند
اگر در یک جشن تولد هستید و بچه‌ها با خوشحالی کیک می‌خورند اما کودک شما شروع به گریه کردن می‌کند چرا که به جای کیک آبی، کیک صورتی می‌خواسته است. شما اولین راه حلی که به نظرتان می‌رسد این است که آن را عوض کنید اما باید در برابر این میل مقاومت کنید.
اگر شما سریع مداخله کنید، کودکتان اعتماد به نفسش را در حل مشکلاتش از دست می‌دهد. در عین حال نباید به او بگویید گریه نکن چون این مسئله خود محرک‌های دیگری در کودک فعال می‌کند و باعث گریه بیشتر می‌شود.
حواس کودک را پرت کنید
پرت کردن حواس کودک با راهنمایی او به سمت فعالیت‌های دیگر هم راه حل مناسبی است. تجربه‌ی یکی از مادرها در این این زمینه:
«کودکم زمانی که به مهد کودک می‌رفت همیشه خیلی گریه می‌کرد، یکی از مربیان پیشنهاد کرد که وقتی کودک شروع به گریه می‌کند، تا 10 بلند بشمرد و این کار واقعا جواب داد و وقتی دخترم به عدد 8 و 9 می‌رسید لبخند می‌زد.
شمارش یک راه عالی برای آرام کردن کودک 3 یا 4 ساله است چرا که در این سن شمارش برای کودکان نیازمند تمرکز بالا است.
واکنش خود را مدیریت کنید
وقتی با یک کودک بسیار حساس همراه هستید، لازم است کمی احساسات خودتان را هم مدیریت کنید. کودکان به راحتی می‌توانند احساسات والدین یا کسی که از آن‌ها مراقبت می‌کند را درک کنند.
راه حلی پیدا کنید
از کودک خود بخواهید به شما بگوید چه چیزی او را ناراحت کرده است، به این ترتیب می‌توانید درمانی برای آن‌ها پیدا کنید. مثلا وقتی می‌گوید «ناراحتم، دوستم با من بازی نمی‌کند.» شما می‌توانید از او بپرسید:« چه کار می‌توانم بکنم تا احساس بهتری نسبت به خودت داشته باشی؟»
اگر نتوانستند جوابی دهند، کمی آن‌ها را راهنمایی کنید و کارهایی که آن‌ها را خوشحال می‌کند را ذکر کنید مثلا این که کودک دیگری را دعوت کنید تا با هم بازی کنند یا کتاب مورد علاقه‌شان بخوانند. با کمی تمرین آن‌ها خیلی زود راه حل‌های خودشان را پیدا می‌کنند بدون این که از شما کمک بخواهند.
به آن‌ها زمان بدهید
اگرچه ممکن است هیچ وقت شخصیت حساس کودک شما از بین نرود اما در نهایت به حدی از بلوغ می‌رسد که احساساتش را رصد کند و در برابر آن انعطاف‌پذیرتر باشد.
وقت گذراندن با همسالان هم می‌تواند کمک کننده باشد. در 6 یا 7 سالگی کودکان بسیار حساس احتمالا کمتر گریه می‌کنند به خصوص وقتی که می‌بینند بقیه کودکان زمانی که گریه نمی‌کنند تمایل بیشتری به بازی با آن‌ها دارند.
نکته‌ی آخر این که حساسیت بالای کودک ریشه‌ی ژنتیکی هم دارد بنابراین اگر خود شما هم بسیار حساس هستید احتمالا کودکتان هم به همین شکل خواهد بود.
نکات کلیدی
اگر شما کودکی دارید که به خاطر هر چیزی گریه می‌کند، قدم اول این است که با یک پزشک مشورت کنید. اگر مشکل حادی وجود نداشت احتمالا کودک شما بسیار حساس است و نیاز به کمک بیشتر برای مدیریت احساساتش دارد.
