کودک خجالتی؛ راهکارهایی برای افزایش موفقیت اجتماعی
کودک خجالتی
در هر جامعه درصد قابل توجهی از کودکان بدون آن که تمایلی داشته باشند، ناخواسته خودشان را در حصاری از کمرویی محبوس و زندانی می‌کنند. چه بسیار کودک هوشمند و خلاقی که فقط به دلیل کمرویی، همواره از نظر پیشرفت تحصیلی و قدرت خلاقیت و نوآوری نمره‌ی کمتری از گروه همسالان خود کسب می‌کنند؛ چرا که کمرویی یک مانع جدی برای پرورش خلاقیت‌های فردی است.
علل خجالتی بودن کودکان
عوامل ژنتیکی و محیطی می‌توانند باعث شکل‌گیری شخصیت خجالتی در کودکان شوند. اما نکته قابل توجه این است که در اکثر موارد خجالتی بودن کودکان قابل درمان است و با توجه به محیط، رفتار والدین و مراقبت‌های اجتماعی، کودکان می‌توانند مهارت‌های اجتماعی خود را تقویت کنند. عوامل خجالتی بودن کودکان شامل موارد زیر است:
عوامل ژنتیکی:
ژنتیک تأثیر زیادی در شکل‌گیری شخصیت کودکان دارد. برخی از کودکان ممکن است به صورت ژنتیکی از پدر یا مادر خجالتی بودن را به ارث ببرند و بسیاری از جنبه‌های شخصیت را می‌توان تا حدی از عوامل ژنتیکی دانست.
شخصیت‌های حساس:
یکی از عوامل خجالتی بودن کودک، حساس بودن بیش از حد او از لحاظ شخصیتی است. نوزادانی که از نظر احساسی حساس هستند و به آسانی مورد ارعاب قرار می‌گیرند، بیشتر از سایرین به کودکان خجالتی تبدیل می‌شوند.
رفتار آموخته شده:
کودکان با تقلید از تأثیرگذارترین الگو‌های خود یعنی والدین می توانند به صورت ناخواسته یاد بگیرند که خجالتی باشند.
روابط خانوادگی:
کودکانی که از احساس امنیت و دلبستگی ایمن به والدین خود محروم هستند یا مراقبت‌های مداوم را تجربه کرده‌اند، ممکن است در شخصیت‌شان تاثیرات منفی داشته باشد و به خجالتی بودن گرایش پیدا کنند. والدین بیش از حد محافظت‌کننده نیز ممکن است که کودکانی ترسو و خجالتی تربیت کنند.
فقدان تعامل اجتماعی:
کودکانی که در چند سال اول زندگی خود از تعامل با دیگر افراد جدا شده‌اند، ممکن است مهارت‌های اجتماعی لازم برای تعامل آسان با افراد ناآشنا را نداشته باشند.
انتقادات شدید:
کودکانی که توسط افراد تاثیرگذار زندگی مانند والدین، خواهر و برادر، دوست یا آشنایان مورد انتقاد و اذیت قرار می‌گیرند نیز ممکن است به کمرویی گرایش داشته باشند.
ترس از شکست:
کودکانی که بیش از توانایی‌های خود تحت فشار اطرافیان قرار می‌گیرند و ترس از شکست دارند، می تواند به خجالتی شدن آنها منجر شود. تشویق کودکان به تجربه و یادگیری از شکست‌ها و تجربه‌های منفی می‌تواند به کاهش ترس و خجالتی بودن کودکان کمک کند.
بچه‌های طرد شده:
بسیاری از کودکان به دنبال دوست داشته شدن هستند، اما برخی از آنها در دوست یابی کند عمل می‌کنند. عواملی مانند نحوه لباس پوشیدن، بهداشت شخصی، چاقی یا حتی مشکلات در گفتار ممکن است باعث طرد شدن کودکان توسط گروه همسالان و حتی اعضای خانواده شده و آنها را در شرایط گوشه‌گیری و خجالتی قرار دهد.
کودکان نادیده گرفته شده:
از سوی دیگر، کودکان ممکن است آشکارا طرد نشوند و مورد تمسخر قرار نگیرند و فقط نادیده گرفته شوند. این کودکان آخرین افرادی هستند که برای عضویت در گروه انتخاب می‌شوند.
تاثیر خجالتی بودن کودکان
کمرویی، تأثیر چندوجهی بر عملکرد کودکان دارد و می‌تواند منجر به اثرات منفی در طولانی مدت شود. مطالعات نشان داده است که کمرویی پیامدهای منفی نظیر مشکلات روانی از جمله تنهایی، اضطراب و … می‌شود. کمرویی چالش‌های عاطفی، اجتماعی و تحصیلی را برای کودکان ایجاد می‌کند. به طور خاص، کودکان خجالتی ممکن است در معرض پیامدهای منفی مانند مشکلات سازگاری در مدرسه، طرد شدن از گروه همسالان و تنهایی باشند.
با این حال، تحقیقات نشان می‌دهد که کودکانی که با تمایل به کمرویی متولد می‌شوند، ممکن است بتوانند بر خجالتی بودن خود از طریق تأثیر مراقبین، خواهر و برادر و همسالان خود برآن غلبه کنند.
به طور کلی پیامدهای کمرویی دوران کودکی به شرح زیر می باشد:
تنهایی و نارضایتی اجتماعی:
خجالتی بودن می‌تواند پیامدهای مختلفی نظیر تنهایی و نارضایتی اجتماعی داشته باشد. دوست‌یابی نقش مهمی در بدست آوردن تجربیات برای کودکان ایفا می‌کند و تحقیقات همواره بر اهمیت روابط با گروه همسالان در رشد کودکان تاکید دارند.
نظریه‌های روان‌شناختی اولیه، مانند نظریه‌های ژان پیاژه و هری استک سالیوان، اهمیت تعامل اجتماعی در رشد طبیعی کودک را نشان می‌دهند. تعامل با گروه همسالان، به ویژه حل و فصل اختلاف نظر با دیگران، می تواند به کاهش خودمحوری کمک کند، به کودکان بیاموزد که دیدگاه دیگران را نیز در نظر بگیرد و منجر به تقویت تفکر اجتماعی شود.
از سوی دیگر روابط دوستانه کودکان خجالتی ممکن است از نظر کیفی با همسالانشان متفاوت باشد. برای مثال، این کودکان تمایل بیشتری به دوستی با سایر کودکان خجالتی یا گوشه گیر دارند و مهارت‌های اجتماعی لازم برای دوستی با کودکان غیر خجالتی را ندارند.
اضطراب اجتماعی:
دومین مشکل درونی که باید به آن توجه کرد، اضطراب اجتماعی است. اضطراب اجتماعی با افزایش خودآگاهی و تحقیر خود، به ویژه در رابطه با عملکرد اجتماعی است. کمرویی به یک عامل خطر فزاینده برای اضطراب تبدیل می‌شود، زیرا کودکان در دوران کودکی پیش می‌روند و وارد فاز خجالتی خودآگاه می‌شوند، که باعث افزایش خودآگاهی می‌شود.
اینکه یک کودک خجالتی چقدر احساس اضطراب می‌کند ممکن است شاخص مهمی باشد که نشان می‌دهد چقدر در یک محیط اجتماعی بازدارنده خواهد بود. بر این اساس، اضطراب اجتماعی با تنهایی همراه است و همچنین به نظر می‌رسد پیامدهای منفی برای سازگاری در مدرسه داشته باشد، زیرا به اجتناب از مدرسه و بی علاقگی به مدرسه مرتبط است.
راه‌های درمان خجالتی بودن کودکان
ریشه خجالت و کمرویی کودک را پیدا کنید.
کودک شما در چه موقعیت‌هایی احساس خجالت می‌کند؟ نخست شما باید موقعیت‌هایی را که باعث کمرویی و خجالت در کودکان‌تان می‌شود را شناسایی کنید و برای درمان آن باید درک کنید که کودک شما در چه زمان و چه مکانی خجالت می‌کشد.
- کودکان ممکن است در مقابل همسالان خود احساس خجالت کنند و از قضاوت و ارزیابی آنها در نهایت خجالت بکشند.
- عدم داشتن مهارت‌های اجتماعی مانند توانایی در اجرای مکالمات اجتماعی با بزرگترها ممکن است باعث شود که کودکان شما واکنش‌هایی مانند خجالت و کمرویی از خود نشان دهند.
لطفاً به فرزندتان برچسب‌های خجالتی و کمرویی نزنید!
از زدن برچسب‌هایی مانند “بچه من خجالتیه!” پرهیز کنید. این برچسب‌ها می‌توانند باعث شوند که کودک شما خود را به عنوان یک فرد خجالتی معرفی کند و رفتار خجالتی‌اش تقویت شود. همچنین ممکن است دیگران به دلیل این برچسب‌ها از ارتباط با فرزندتان اجتناب کنند.
مهارت‌های اجتماعی کودک خود را تقویت کنید:
- فراهم کردن برنامه‌هایی در جهت پرورش این مهارت
- صحبت کردن با کودک خجالتی درباره مهارت‌های اجتماعی
- کشف استعدادها و علایق کودک و تقویت آنها
به عنوان مثال، اگر کودک خجالتی شما عاشق فوتبال است، او را تشویق کنید تا برای پیوستن به تیم فوتبال مدرسه تلاش کند. زمانی که کودکان خجالتی در فعالیت‌های ورزشی شرکت می‌کنند، به طور طبیعی با هم تیمی‌های خود ارتباط برقرار می‌کنند و روابط دوستانه ایجاد می‌شود.
به جای فرزند خجالتی خود حرف نزنید!
به کودک خجالتی اجازه دهید که خودش صحبت کند. در عین حال بسیار مهم است که در برابر تمسخر، از کودک خود محافظت کنید. اما اگر همسالان، معلمان یا دوستان از آنها سؤال می‌پرسند، از صحبت کردن از طرف آنها خودداری کنید.
کودک را بخاطر خجالتی بودن سرزنش نکنید!
از ایجاد احساس شرمندگی در کودک خجالتی جدا خودداری کنید. برخی از کودکان از تعامل اجتماعی و تحقیر در انظار عمومی می‌ترسند زیرا در گذشته مورد تمسخر قرار گرفته‌اند.
کودک کمرو را جلو همسالان یا دیگر افراد نصیحت نکنید!
با کودکان خجالتی خصوصی صحبت کنید. اگر کودک خجالتی شما یک قانون را زیر پا گذاشته است یا اضطراب از خود نشان می‌دهد، از نصیحت کردن کودک خجالتی در یک محیط گروهی خودداری کنید. بهتر است پس از کلاس، کودک را کنار بکشید تا رفتارها را اصلاح کنید و در یک مکالمه تک به تک او را راهنمایی کنید.
کمک به کودک برای درمان خجالتش نیازمند صبر، درک و حمایت است. با اجرای راهکارهای مطرح شده در این مقاله، می‌توانیم کودکان خجالتی را تشویق کنیم تا در مواجهه با موقعیت‌های اجتماعی عملکرد بهتری داشته باشند و ظرفیت‌های خود را بیشتر بشناسند.
کارگاه مادر و کودک فرصتی مناسب برای تقویت ارتباط بین مادر و کودک است و از طریق این کارگاه‌ها، مادران می‌توانند به کودکان خود آموزش دهند که در مواجهه با ترس و خجالت، چگونه عمل کنند و به افزایش اعتماد به نفس و خودباوری در کودک خود کمک کنند.
