اصول شیردهی به نوزاد
اصول شیردهی به نوزاد یکی از مهم‌ترین بخش‌های مراقبت از نوزاد در ماه‌های اول زندگی است. شیر مادر نه تنها بهترین منبع تغذیه برای رشد سالم کودک است، بلکه به تقویت سیستم ایمنی، رشد مغزی و ایجاد پیوند عاطفی میان مادر و نوزاد کمک می‌کند. در این مقاله به بررسی جامع اصول شیردهی به نوزاد، وضعیت‌های صحیح شیردهی، زمان‌بندی، نکات تغذیه مادر و مشکلات رایج می‌پردازیم تا بتوانید با اطمینان و آرامش، دوران شیردهی را سپری کنید.
اهمیت آشنایی با اصول شیردهی به نوزاد
دانستن اصول شیردهی به نوزاد باعث می‌شود مادر بتواند به شکل موثر و بدون درد، نوزاد خود را تغذیه کند. زمانی که شیردهی به درستی انجام شود، نوزاد به اندازه کافی شیر دریافت می‌کند و احتمال مشکلاتی مثل دل درد، ریفلاکس یا کم وزنی کاهش می‌یابد. از سوی دیگر، مادر نیز کمتر دچار زخم نوک سینه یا احتقان پستان می‌شود.
فواید شیردهی برای نوزاد
-
تقویت سیستم ایمنی بدن
-
رشد مغزی بهتر به دلیل وجود DHA در شیر مادر
-
کاهش خطر آلرژی، دیابت و چاقی در آینده
-
ایجاد آرامش و امنیت روانی در کودک
فواید شیردهی برای مادر
-
کاهش احتمال سرطان سینه و تخمدان
-
کمک به بازگشت رحم به حالت طبیعی
-
سوزاندن کالری اضافی و بازگشت به وزن قبل از بارداری
-
ایجاد پیوند عاطفی قوی با نوزاد
آمادگی قبل از شیردهی
پیش از آغاز شیردهی، لازم است مادر از نظر جسمی و ذهنی آماده باشد. رعایت نکات زیر به بهبود تجربه شیردهی کمک می‌کند.
انتخاب مکان مناسب
مکانی آرام، با نور ملایم و صندلی راحت انتخاب کنید. احساس آرامش مادر باعث می‌شود هورمون «اکسی‌توسین» ترشح شود که به خروج شیر از پستان کمک می‌کند.
شست‌وشوی دست‌ها و رعایت بهداشت
دست‌ها را پیش از هر بار شیردهی با آب و صابون بشویید. نیازی به شستن نوک سینه با صابون نیست، زیرا ممکن است پوست حساس آن خشک شود.
وضعیت نشستن صحیح مادر
پشت خود را صاف نگه دارید، پاها را روی چهارپایه یا بالش بگذارید و از بالش شیردهی برای حمایت از بازو و نوزاد استفاده کنید.
وضعیت‌های صحیح شیردهی به نوزاد
انتخاب وضعیت مناسب هنگام شیردهی از مهم‌ترین بخش‌های اصول شیردهی به نوزاد است. وضعیت نادرست می‌تواند باعث کم‌مکیدن نوزاد و درد در سینه شود.
۱. وضعیت گهواره‌ای (Cradle Hold)
در این حالت، سر نوزاد در خم بازوی مادر قرار می‌گیرد و بدنش رو به بدن مادر است. این روش برای نوزادان بالای ۲ هفته بسیار مناسب است.
۲. وضعیت فوتبال (Football Hold)
نوزاد را مانند توپ فوتبال در زیر بغل خود قرار دهید. این روش برای مادرانی که سزارین کرده‌اند یا سینه‌های بزرگی دارند، توصیه می‌شود.
۳. وضعیت درازکش پهلو (Side-Lying)
مادر و نوزاد هر دو به پهلو دراز می‌کشند و نوزاد با دهان خود سینه مادر را می‌گیرد. این روش برای شیردهی شبانه بسیار کاربردی است.
نحوه گرفتن صحیح سینه توسط نوزاد
یکی از مهم‌ترین اصول شیردهی، گرفتن درست سینه توسط نوزاد است. برای اینکه نوزاد به درستی شیر بخورد:
-
دهان نوزاد باید کاملاً باز باشد.
-
لب پایین به سمت بیرون برگردد.
-
چانه نوزاد به سینه مادر چسبیده باشد.
-
نوزاد بخش بیشتری از هاله قهوه‌ای (آرئول) را در دهان بگیرد.
اگر صدای مکیدن شدید یا قلپ قلپ شنیدید، به معنی ورود هوا است و باید موقعیت نوزاد را اصلاح کنید.
زمان‌بندی شیردهی و دفعات آن
در هفته‌های اول تولد، نوزاد معمولاً هر ۲ تا ۳ ساعت یک بار نیاز به شیر دارد. اما هر کودک متفاوت است و بهتر است شیردهی بر اساس «تقاضای نوزاد» انجام شود.
نشانه‌های گرسنگی نوزاد
-
تکان دادن سر و باز کردن دهان
-
مکیدن انگشت یا زبان
-
بی‌قراری یا گریه (مرحله پایانی گرسنگی)
مدت زمان هر وعده شیردهی
هر وعده حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه برای هر سینه کافی است. بهتر است در هر وعده هر دو سینه تخلیه شوند تا نوزاد هم از شیر ابتدایی (آبکی و پر از لاکتوز) و هم از شیر انتهایی (پرچرب و سیرکننده) بهره ببرد.
اصول شیردهی شبانه به نوزاد
شیردهی شبانه از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا در این زمان سطح هورمون پرولاکتین (مسئول تولید شیر) بیشتر است.
نوزادان زیر ۶ ماه معمولاً در طول شب چند بار برای شیر خوردن بیدار می‌شوند. توصیه می‌شود مادر به جای بیدار شدن کامل، در وضعیت درازکش شیردهی کند تا هر دو راحت‌تر باشند.
تغذیه و سبک زندگی مادر در دوران شیردهی
تغذیه مادر نقش مستقیمی در کیفیت و کمیت شیر دارد. رعایت رژیم غذایی متعادل، بخشی از اصول شیردهی به نوزاد است.
خوراکی‌های مفید در دوران شیردهی
-
سبزیجات تازه و میوه‌ها
-
غلات سبوس‌دار و نان کامل
-
پروتئین‌های بدون چربی مانند مرغ، ماهی و تخم‌مرغ
-
آب و مایعات فراوان (۸ تا ۱۰ لیوان در روز)
مواد غذایی که باید با احتیاط مصرف شوند
-
نوشیدنی‌های کافئین‌دار (قهوه، چای پررنگ)
-
غذاهای تند و نفاخ (مانند کلم، سیر، پیاز)
-
الکل و سیگار (کاملاً ممنوع)
مشکلات رایج در شیردهی و راه‌حل‌ها
گاهی مادران با چالش‌هایی در دوران شیردهی مواجه می‌شوند که با رعایت اصول صحیح قابل کنترل است.
زخم و درد نوک سینه
دلیل اصلی آن گرفتن نادرست سینه توسط نوزاد است. از کرم‌های مخصوص یا قطرات شیر خود برای نرم کردن نوک سینه استفاده کنید و مطمئن شوید موقعیت نوزاد درست است.
احتقان یا سفتی پستان
زمانی رخ می‌دهد که سینه بیش از حد پر شده باشد. در این صورت می‌توانید پیش از شیردهی کمی شیر را بدوشید تا فشار کاهش یابد.
کاهش شیر مادر
تغذیه ناکافی، استرس یا شیردهی کم می‌تواند باعث کاهش شیر شود. برای افزایش شیر:
-
نوزاد را مکرر به سینه بگذارید.
-
آب و مایعات زیاد بنوشید.
-
خواب کافی داشته باشید.
-
از خوراکی‌هایی مانند جو، رازیانه و شنبلیله استفاده کنید.
باورهای نادرست درباره شیردهی
در طول سال‌ها باورهای اشتباهی درباره شیردهی میان مادران رایج شده است. در ادامه به چند مورد اشاره می‌کنیم:
- باور غلط: باید طبق ساعت خاصی شیر داد.
درست: شیردهی باید طبق نیاز و درخواست نوزاد انجام شود. -
باور غلط: شیر مادر در ماه‌های بعد بی‌فایده می‌شود.
درست: شیر مادر تا دو سالگی فواید فراوانی دارد. -
باور غلط: اگر نوزاد زیاد گریه کند، یعنی شیر مادر کافی نیست.
درست: گریه ممکن است دلایل دیگری مانند گاز معده یا خواب ناکافی داشته باشد.
علائم کافی بودن شیر مادر
مادران معمولاً نگرانند که آیا شیرشان برای نوزاد کافی است یا نه. برای ارزیابی این موضوع به علائم زیر توجه کنید:
-
نوزاد حداقل ۶ پوشک خیس در روز دارد.
-
رشد وزن نوزاد طبق منحنی استاندارد است.
-
نوزاد پس از شیر خوردن آرام می‌شود و می‌خوابد.
-
صدای بلعیدن شیر در هنگام مکیدن شنیده می‌شود.
پایان دوره شیردهی و از شیر گرفتن
پایان شیردهی معمولاً بین ۱۲ تا ۲۴ ماهگی انجام می‌شود. برای از شیر گرفتن نوزاد، باید این فرایند به تدریج صورت گیرد تا هم بدن مادر و هم کودک بتوانند سازگار شوند.
نکات مهم هنگام از شیر گرفتن
-
ابتدا وعده‌های روزانه را کاهش دهید.
-
نوزاد را با بازی یا خوراکی سالم جایگزین کنید.
-
از قطع ناگهانی شیردهی خودداری کنید تا پستان‌ها دچار التهاب نشوند.
جمع‌بندی
رعایت اصول شیردهی به نوزاد به سلامت جسمی و روانی هم مادر و هم کودک کمک می‌کند. با آگاهی از وضعیت‌های صحیح، تغذیه مناسب و توجه به نیازهای نوزاد، می‌توانید تجربه‌ای شیرین و آرام از دوران شیردهی داشته باشید. به یاد داشته باشید هر مادری می‌تواند با حمایت، صبر و آگاهی، بهترین تغذیه را برای فرزندش فراهم کند.
