رفلاکس نوزادان
رفلاکس نوزادان، یکی از مشکلات شایعی است که بسیاری از والدین در ماه‌های ابتدایی زندگی کودک با آن مواجه می‌شوند. دیدن اینکه نوزاد بعد از شیر خوردن بالا می‌آورد یا بی‌قراری می‌کند، می‌تواند برای والدین نگران‌کننده باشد. اما آیا این موضوع همیشه جای نگرانی دارد؟ چه زمانی رفلاکس طبیعی است و چه زمانی نیاز به مراجعه به پزشک دارد؟
در این مقاله، به بررسی همه جانبه موضوع رفلاکس نوزادان می‌پردازیم.
رفلاکس نوزادان چیست؟
رفلاکس نوزادان یا بازگشت محتویات معده به مری، زمانی رخ می‌دهد که دریچه بین معده و مری به‌طور کامل بسته نمی‌شود. این موضوع باعث می‌شود که شیر و اسید معده به سمت مری بازگردد و گاهی از دهان نوزاد خارج شود.
رفلاکس در نوزادان چقدر رایج است؟
رفلاکس نوزادان بسیار رایج است و حدود ۵۰ درصد نوزادان سالم در چند ماه اول زندگی درجاتی از آن را تجربه می‌کنند. این حالت معمولاً بین هفته دوم تا چهارم بعد از تولد آغاز می‌شود و تا حدود ۶ تا ۱۲ ماهگی بهبود می‌یابد.
علت‌های بروز رفلاکس در نوزادان
رفلاکس نوزادان می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
عدم تکامل کامل سیستم گوارشی
دریچه مری تحتانی در نوزادان هنوز به‌طور کامل رشد نکرده است و نمی‌تواند به خوبی عمل کند. همین موضوع احتمال بازگشت شیر به مری را افزایش می‌دهد.
خوابیدن نوزاد بلافاصله پس از شیر خوردن
قرار گرفتن نوزاد در وضعیت افقی بلافاصله بعد از شیر خوردن باعث می‌شود که گرانش، کمکی به پایین رفتن شیر نکند و احتمال رفلاکس بیشتر شود.
پرخوری نوزاد
گاهی نوزاد بیشتر از ظرفیت معده‌اش شیر می‌خورد که همین پر شدن بیش از حد می‌تواند منجر به رفلاکس شود.
بلعیدن هوای زیاد هنگام شیر خوردن
اگر نوزاد هنگام شیر خوردن هوای زیادی ببلعد (مثلاً به دلیل موقعیت نادرست سینه یا شیشه شیر)، فشار در معده بالا رفته و باعث رفلاکس می‌شود.
علائم رفلاکس نوزادان چیست؟
علائم رفلاکس می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. شایع‌ترین علائم رفلاکس نوزادان عبارتند از:
بالا آوردن شیر
یکی از شایع‌ترین علائم، برگرداندن مقداری شیر پس از تغذیه است که ممکن است به صورت تف کردن یا قی کردن باشد.
بی‌قراری و گریه بعد از شیر خوردن
نوزادی که دچار رفلاکس است ممکن است بعد از شیر خوردن احساس ناراحتی کرده و شروع به گریه کند.
امتناع از شیر خوردن
برخی نوزادان به دلیل سوزش ناشی از رفلاکس، از شیر خوردن خودداری می‌کنند یا وسط شیر خوردن ناگهان قطع می‌کنند.
ناآرامی هنگام خواب
نوزادی که دچار رفلاکس است، ممکن است به سختی بخوابد یا در طول شب چند بار از خواب بپرد.
سرفه یا خس‌خس سینه
گاهی می‌تواند وارد مجاری تنفسی شود و موجب سرفه‌های خشک یا خس‌خس سینه شود.
رفلاکس طبیعی یا بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) چیست؟
این رفلاکس فیزیولوژیک معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کند و نوزاد وزن‌گیری طبیعی دارد و علائم جدی ندارد. اما گاهی رفلاکس به شکل شدیدتر و همراه با عوارض بروز می‌کند که در این صورت به آن GERD گفته می‌شود. علائم هشدار دهنده GERD عبارتند از:
- کاهش وزن یا عدم افزایش وزن مناسب
- بالا آوردن مکرر و شدید
- بی‌میلی شدید به شیر خوردن
- خون در استفراغ یا مدفوع
- اختلالات تنفسی مثل وقفه تنفسی یا خس‌خس شدید
در صورت مشاهده این علائم، حتماً باید به پزشک متخصص اطفال مراجعه کرد.
راهکارهای خانگی برای کاهش رفلاکس نوزادان
در اغلب موارد، رفلاکس نوزادان را می‌توان با چند تغییر ساده در سبک مراقبت، به خوبی مدیریت کرد. در ادامه چند راهکار موثر آورده شده است:
1. کوچک و مکرر شیر دادن
به جای اینکه نوزاد در یک وعده حجم زیادی شیر بخورد، بهتر است در وعده‌های کوچک تر و با فاصله‌های کمتر تغذیه شود.
2. نگه داشتن نوزاد در وضعیت عمودی
بعد از شیر خوردن، نوزاد را به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه در آغوش و در وضعیت نیمه نشسته نگه دارید تا شیر بهتر در معده هضم شود.
3. آروغ گرفتن منظم
پس از هر وعده شیر خوردن، چند بار آروغ گرفتن می‌تواند کمک کند تا هوای بلعیده شده خارج شود.
4. بالا آوردن سر تخت نوزاد
می‌توانید هنگام خواب، سر تخت نوزاد را کمی بالا بیاورید (حدود ۳۰ درجه) تا گرانش از بازگشت شیر جلوگیری کند. توجه داشته باشید که از بالش برای زیر سر نوزاد استفاده نکنید.
5. بررسی آلرژی یا عدم تحمل غذایی
برخی نوزادان به پروتئین شیر گاو حساس هستند. در این موارد، ممکن است پزشک توصیه کند مادر شیرده رژیم بدون لبنیات را رعایت کند یا شیر خشک مخصوص مصرف شود.
درمان دارویی رفلاکس نوزادان
اگر رفلاکس نوزادان شدید باشد و با روش‌های خانگی کنترل نشود، ممکن است پزشک درمان دارویی را توصیه کند. رایج‌ترین داروها شامل:
- آنتی‌اسیدها (برای کاهش اسید معده)
- مهارکننده‌های پمپ پروتون (مثل امپرازول)
- داروهای ضد تهوع یا افزایش‌دهنده حرکات معده
هرگونه مصرف دارو باید فقط زیر نظر پزشک متخصص انجام شود، زیرا برخی داروها برای نوزادان عوارض جانبی دارند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در موارد زیر مراجعه به پزشک ضروری است:
- نوزاد به طور مداوم شیر بالا می‌آورد.
- بی‌قراری زیاد
- وزن نمی‌گیرد یا وزن از دست می‌دهد.
- نشانه‌هایی از کم‌آبی بدن دارد (مثل خشکی دهان، کاهش ادرار).
- استفراغ خونی یا زرد رنگ دارد.
پیش‌آگهی و بهبود رفلاکس نوزادان
رفلاکس نوزادان در اغلب موارد با بزرگ‌تر شدن کودک برطرف می‌شود. اکثر نوزادان تا ۶ ماهگی، و تقریباً همه آن‌ها تا ۱۲ تا ۱۸ ماهگی، دیگر مشکل رفلاکس ندارند. با رعایت اصول تغذیه‌ای و صبوری والدین، این دوره قابل مدیریت خواهد بود.
نتیجه‌گیری
رفلاکس نوزادان اگر چه در نگاه اول نگران‌کننده به نظر می‌رسد، اما در بیشتر موارد یک پدیده طبیعی و موقتی است. شناخت علائم، دانستن تفاوت بین رفلاکس طبیعی و بیماری رفلاکس، و به‌کارگیری راهکارهای ساده خانگی می‌تواند تا حد زیادی به کاهش علائم کمک کند. در موارد شدیدتر یا در صورت بروز علائم هشداردهنده، مشورت با پزشک امری ضروری است. مراقبت، توجه و صبر، کلید عبور از این مرحله مهم در رشد نوزاد است.
