تاخیر در گفتار کودکان

تاخیر در گفتار کودکان به وضعیتی گفته می‌شود که در آن کودک در مقایسه با همسالان خود، در یادگیری و استفاده از زبان و گفتار عقب‌تر است. تاخیر در گقتار کودکان می‌تواند در زمینه‌های مختلفی مانند بیان کلمات، درک زبان، ساخت جملات و یا تلفظ صحیح کلمات باشد.

تأخیر در گفتار کودکان ممکن است در اثر ترکیبی از مشکلات شنوایی (ناشنوایی)، گفتاری و اختلالات روانشناختی (مانند اختلال طیف اوتیسم (ASD) یا سندرم داون ) بروز کرده باشد. البته گاهی ابتلا به یکی از این مشکلات زمینه‌ای نیز باعث دیر به زبان آمدن کودک می‌شود. امروزه به دلایل نامعلوم، تاخیر در گفتار کودکان بسیار رایج شده است. طبق آخرین آمار، ۵ تا ۱۰ درصد از کودکان پیش‌دبستانی جهان دچار تاخیر گفتار هستند.

علائم تاخیر در گفتار کودکان در سنین مختلف

علائم تاخیر در گفتار کودکان می‌تواند در هر سنی متفاوت باشد. در اینجا به برخی از این نشانه‌ها در گروه‌های سنی مختلف اشاره می‌کنیم:

نوزادان (۰ تا ۱۲ ماهگی)

• عدم واکنش به صداها: یکی از علائم تاخیر در گفتار کودکان این است که نوزاد به صداهای بلند یا صدای والدین خود واکنش نشان نمی‌دهد.
• عدم تولید صداهای غان و قون: نوزاد صداهایی مانند “آغو” یا “او” تولید نمی‌کند.
• عدم تلاش برای تقلید صداها: نوزاد سعی نمی‌کند صداهایی را که می‌شنود، تقلید کند.

کودکان نوپا (۱۲ تا ۲۴ ماهگی)

• عدم استفاده از کلمات منفرد: کودک تا ۱۸ ماهگی حداقل چند کلمه ساده مانند “مامان” یا “بابا” را بیان نمی‌کند.
• عدم ترکیب کلمات: کودک تا ۲ سالگی دو کلمه را برای ساختن عبارت‌های ساده مانند “مامان بیا” ترکیب نمی‌کند.
• مشکل در تلفظ: یکی از علائم تاخیر در گفتار کودکان این است که کودک در تلفظ کلمات مشکل دارد و دیگران به سختی او را متوجه می‌شوند.

کودکان پیش دبستانی (۲ تا ۵ سالگی)

• دایره لغات محدود: از علائم تاخیر در گفتار کودکان این است که دایره لغات محدودی دارند و نمی‌توانند جملات ساده بسازند.
• مشکل در درک دستورات: کودک دستورات ساده را متوجه نمی‌شود یا به سوالات ساده پاسخ نمی‌دهد.
• مشکل در داستان گفتن: کودک نمی‌تواند داستان‌های ساده را تعریف کند یا اتفاقات روزمره خود را به درستی بیان کند.

علت تاخیر در گفتار کودکان چیست و چرا بعضی از بچه‌ها دچار این مشکل می‌شوند؟

تاخیر در گفتار کودکان می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد و چرا بعضی از بچه‌ها دچار این مشکل می‌شوند، بستگی به عوامل گوناگونی دارد. درک این عوامل می‌تواند به والدین و متخصصان کمک کند تا بهترین راهکارها را برای کمک به کودک در نظر بگیرند. از جمله از این علائم و مشکلات عبارت‌اند از:

1. مشکلات شنوایی: کودکانی که مشکل شنوایی دارند، ممکن است در یادگیری و تقلید صداها و کلمات دچار مشکل شوند. این مشکل می‌تواند از بدو تولد وجود داشته باشد یا در طول زمان به دلایلی مانند عفونت‌های مکرر گوش ایجاد شود که این مشکل می‌تواند باعث تاخیر در گفتار کودکان باشد.

2. مشکلات عصبی: برخی از مشکلات عصبی مانند فلج مغزی، اوتیسم یا سندرم داون می‌توانند باعث تاخیر در گفتار شوند. این مشکلات می‌توانند بر روی عضلات مرتبط با گفتار یا بخش‌هایی از مغز که مسئول زبان هستند، تأثیر بگذارند.

3. مشکلات دهان و زبان: مشکلات ساختاری یا عملکردی در دهان و زبان مانند شکاف کام یا کوتاهی فرنولوم (بند زیر زبان) می‌تواند بر توانایی کودک در تولید صداها و کلمات تأثیر بگذارد.

4. عوامل محیطی: کمبود تحریک زبانی در محیط خانه، عدم تعامل کافی با کودک، یا قرار گرفتن در معرض زبان‌های متعدد بدون تسلط کافی می‌تواند منجر به تاخیر در گفتار شود.

5. عوامل ژنتیکی: در برخی موارد، تاخیر در گفتار می‌تواند ریشه ژنتیکی داشته باشد و در خانواده‌ها دیده شود.

6. مشکلات شناختی: کودکانی که مشکلات شناختی دارند، ممکن است در درک و پردازش زبان دچار مشکل باشند که این مسئله می‌تواند منجر به تاخیر در گفتار شود.

7. آپراکسی گفتار: این اختلال باعث دشواری در برنامه‌ریزی و هماهنگی حرکات لازم برای تولید گفتار می‌شود. کودکان مبتلا به آپراکسی گفتار ممکن است در تلفظ کلمات و جمله‌بندی مشکل داشته باشند.

چرا بعضی از بچه‌ها دچار تاخیر در گفتار می‌شوند؟

برخی از علل تاخیر در گفتار کودکان مانند مشکلات شنوایی یا عصبی قابل شناسایی هستند، در بسیاری از موارد علت دقیق تاخیر مشخص نیست. برخی از کودکان ممکن است به دلیل ترکیبی از عوامل مختلف دچار این مشکل شوند. همچنین، برخی از کودکان ممکن است بدون هیچ دلیل مشخصی دیرتر از همسالان خود شروع به صحبت کنند که به آن (تاخیر ساده در گفتار) گفته می‌شود و معمولاً با گذشت زمان و کمک متخصصان بهبود می‌یابند.

با انواع اختلال تاخیر در گفتار کودکان بیشتر آشنا شوید

تاخیر در گفتار کودکان، که به عنوان اختلالات گفتاری نیز شناخته می‌شود، انواع مختلفی دارد که هر کدام ویژگی‌ها و علائم خاص خود را دارند. درک این تفاوت‌ها می‌تواند به والدین و متخصصان در تشخیص و ارائه بهترین راهکارها کمک کند. در زیر به برخی از این اختلالات اشاره می‌کنیم:

تاخیر در زبان بیانی (Expressive Language Delay)

مشکل در بیان کلمات و جملات: یکی از تاخیر در گفتار کودکان این است که کودک در بیان افکار و نیازهای خود به صورت کلامی مشکل دارد.

دایره لغات محدود: دایره لغات کودک نسبت به همسالانش کمتر است.

مشکل در ساخت جملات: از علائم تاخیر در گفتار کودکان این است که نمی‌تواند جملات ساده یا پیچیده را به درستی بسازد.

استفاده از زبان اشاره: کودک بیشتر از زبان اشاره برای برقراری ارتباط استفاده می‌کند.

تاخیر در زبان دریافتی (Receptive Language Delay)

مشکل در درک زبان: کودک در فهمیدن صحبت‌های دیگران و دستورات ساده مشکل دارد.

عدم پاسخ به سوالات: کودک به سوالات ساده پاسخ نمی‌دهد یا پاسخ‌های نامناسب می‌دهد.

مشکل در پیروی از دستورات: کودک نمی‌تواند دستورات ساده را دنبال کند.

عدم توجه به صحبت‌ها: کودک به صحبت‌های دیگران توجه نمی‌کند و به نظر می‌رسد که آن‌ها را نمی‌شنود.

اختلال آوا شناختی (Phonological Disorder)

مشکل در تلفظ صداها: کودک در تلفظ صحیح صداهای گفتاری مشکل دارد و ممکن است صداها را جابجا کند یا حذف کند.

گفتار نامفهوم: گفتار کودک برای دیگران به سختی قابل فهم است.

الگوهای تلفظی نادرست: کودک الگوهای تلفظی نادرستی را به طور مکرر استفاده می‌کند.

آپراکسی گفتار (Childhood Apraxia of Speech)

مشکل در برنامه‌ریزی حرکات گفتاری: کودک در برنامه‌ریزی و هماهنگی حرکات لازم برای تولید گفتار مشکل دارد.

گفتار ناپایدار: گفتار کودک ناپایدار است و ممکن است یک کلمه را به روش‌های مختلفی تلفظ کند.

تلاش زیاد برای صحبت کردن: کودک برای صحبت کردن تلاش زیادی می‌کند و ممکن است دچار سرخوردگی شود.

لکنت زبان (Stuttering)

تکرار یا کشیدن صداها یا کلمات: کودک صداها یا کلمات را تکرار می‌کند یا آن‌ها را می‌کشد.

مکث‌های ناخواسته در گفتار: کودک در گفتار خود مکث‌های ناخواسته دارد.

تنشن در عضلات صورت و گردن: کودک هنگام صحبت کردن دچار تنش در عضلات صورت و گردن می‌شود.

اختلال طیف اوتیسم (Autism Spectrum Disorder)

مشکل در ارتباط اجتماعی: کودک در برقراری ارتباط اجتماعی و تعامل با دیگران مشکل دارد.

مشکل در زبان و گفتار: کودک ممکن است دچار تاخیر در گفتار، مشکلات در درک زبان، یا مشکلات در استفاده از زبان برای برقراری ارتباط باشد.

رفتارهای تکراری: یکی از علل‌های تاخیر در کودکان، رفتارهای تکراری یا کلیشه‌ای از خود نشان می‌دهد.

چه زمانی به پزشک یا گفتاردرمان مراجعه کنیم؟

در صورتی که کودک شما هر یک از علائم زیر را داشته باشد، توصیه می‌شود که به پزشک متخصص اطفال یا گفتاردرمان مراجعه کنید:

• عدم واکنش به صداها: اگر کودک شما به صداهای بلند یا نام خود واکنش نشان نمی‌دهد.
• عدم تولید صدا: اگر کودک شما تا 6 ماهگی هیچ صدایی تولید نمی‌کند.
• عدم استفاده از کلمات: اگر کودک شما تا 18 ماهگی هیچ کلمه‌ای نمی‌گوید.
• عدم ترکیب کلمات: اگر کودک شما تا 2 سالگی دو کلمه را با هم ترکیب نمی‌کند.
• مشکل در تلفظ: اگر کودک شما در تلفظ کلمات مشکل دارد و گفتار او مفهوم نیست.
• عدم درک گفتار: اگر کودک شما دستورات ساده را درک نمی‌کند.
• عدم برقراری ارتباط: اگر کودک شما علاقه‌ای به برقراری ارتباط با دیگران ندارد.